اگر بخواهيم در سالگرد شهادت استاد مطهرى رمز برجستگى و راز ماندگارى او را در يك چيز خلاصه كنيم ، بدون شك بايد زمان شناسى و داشتن درد اصلاح جامعه را در صدر ويژگى هاى شخصيت آن بزرگوار قرار دهيم.
عالم دينى هنگامى مى تواند به رسالت خود عمل كند كه از اين ويژگى محروم نباشد وگرنه در پيچ و خم زندگى روزگار و بر اثر گرد و غبار فتنه و شبهه راه گم مى كند و اگر دانش او خسارت بار نباشد ، سودى هم نخواهد داشت. امام صادق (عليه السلام) مى فرمايد عالم به زمانه است كه مورد هجوم اشتباهات قرار نمى گيرد.
اگر تاريخ زندگى مطهرى و سرنوشت او را با همراهان و همپايه هاى علمى او مقايسه كنيم به روشنى صدق اين گفته پيشواى ششم را مشاهده مى كنيم. آنان كه نه تنها خود را در علم رسمى كمتر از مطهرى نمى دانستند كه در ظاهر بروز و ظهور بيشترى هم داشتند، نتوانستند در نهايت دردى از مردم خود را درمان كنند اگر نگوييم خود دردى ديگر شدند افزون بر انبوه دردهاى جامعه، چرا كه بالاخره راه گم كردند و ديگران را نيز گمراه. عالم بايد حاضر در زمانه باشد و اصولا مفهوم اجتهاد همين است و علت تقليد از مجتهد زنده نيز همين.
مطهرى مى گويد شرط زنده بودن مرجع تقليد براى آن است كه بتواند درد روز خود را بشناسد و با استفاده از دانش خويش درمانى متناسب براى مردم خود بيابد وگرنه شيخ انصارى (مثلا) اعلم از همه عالمان است. چرا از او تقليد نكنيم ! ( مجموعه آثار ، ج ،۲۰ ص ۱۸۰)
مطهرى خود چنين بود و مانند طبيبى حاذق به دنبال شناخت درد و يافتن درمان جامعه بود. ايشان در همان حال كه به شدت نسبت به اصول و ارزش هاى دينى پاى بند بود ، با نگاهى ژرف و بيانى شيوا مهم ترين مشكلات و معضلات زمانه را چاره يابى مى كرد و همين است رمز ماندگارى و راز موفقيت او در ميان همه كسانى كه خاستگاهى چون او داشتند.
مطهرى مصداق نوآورى دانش دينى و شكوفايى استعداد ايرانى بود و هنوز هم كه چند دهه پرشتاب و نشيب و فراز از چاره انديشى هاى او مى گذرد ، مى توان داروى دردهاى اجتماع را از ميان آثار او جستجو كرد. در ميان همه دردها و به عنوان يك نمونه كه اتفاقا امروزه درخور توجه بيشتر است بايد به چيزى اشاره كرد كه از نظر وى خوى قديمى و بيمارى نوظهور ما ايرانى ها است. خوى قديمى ما مداحى و ستايش گرى و تملق است (و) بيمارى جديد ما كه علامت روشنفكرى به شمار مى رود لكه دار كردن و لجن مال كردن افراد است (كه ) به غلط نامش را انتقاد گذاشته ايم. ( مجموعه آثار ، ج ۲۰ ، ص ۱۴۸)
ايشان كه بى ترديد در آزاد انديشى و آزادى خواهى مثال زدنى هستند ، وجود فضاى نقد را لازمه شكوفايى استعدادها ، درمان كژى ها و اعتلاى ملت ها مى دانند و تصريح مى كنند كه حتى تجربه هم ثابت كرده است كه پيشرفت اسلام و تعاليم آن نيز هميشه در زمان هايى بوده است كه آزادى رواج بيشترى داشته است ( پيرامون انقلاب اسلامى ، ص ۶۳).
در عين حال ممكن است دو گروه اين داروى شفا بخش را به سم مهلك تبديل كنند؛ يكى مداحان و متملق هايى كه براى بهره مندى بيشتر از قدرت و ثروت ، ذهن و دل آنان را گمراه و مغرور مى كنند و ديگرى هتاكان و حاسدانى كه براى فرو نشاندن بغض هاى فروخفته و به اسم نقد، پرده درى مى كنند و البته نتيجه كار هر دو يكى است انسداد باب گفتگو و رشد.
براى همين است كه به عقيده مطهرى در عين آنكه آن خوى قديم و اين بيمارى جديد به ظاهر معكوس يكديگر مى باشند ، از يك اصل و يك ريشه سرچشمه مى گيرند و آن گزافه گويى و هوايى سخن گفتن و مصلحت اجتماع را از نظر نگرفتن است. ( مجموعه آثار، ج ۲۰ ، ص ۱۴۸).
اين دو گروه هر دو مانع شناخت دردها و حل مشكلات جامعه هستند و البته مطهرى براى رفع اين مانع هم راه حل هايى دارد كه از جمله در كتاب شريف سيرى در نهج البلاغه مى توان به آن دست يافت. سلام خدا بر او و همه شهيدان باد./جوان